16 maja 1991 roku, na mocy ustawy o Straży Granicznej uchwalonej przez Sejm 12 października 1990 roku, w miejsce rozformowanych Wojsk Ochrony Pograniczna powstała Straż Graniczna. Straż Graniczna z formacji o charakterze wojskowym przekształciła się w formację o charakterze policyjnym. Na przestrzeni lat jej profil działania, zadania, strukturę organizacyjną i uprawnienia dostosowywano do zmieniających się wymogów i potrzeb, wynikających z uwarunkowań o charakterze strategicznym, odnoszących się do polityki państwa. W szczególności proces ten związany był z włączeniem Polski do Unii Europejskiej, a następnie do strefy Schengen. Dziś Straż Graniczna jest profesjonalną formacją graniczno-migracyjną.
Nadbużański Oddział Straży Granicznej w Chełmie to największy oddział SG w Polsce. Strzeże już nie tylko granic Rzeczpospolitej Polskiej lecz także granicy zewnętrznej Unii Europejskiej i Strefy Schengen czyli obszaru, na którym zniesiona została kontrola graniczna na granicach wewnętrznych oraz stosowane są ściśle określone jednolite zasady dotyczące kontroli na granicach zewnętrznych. Jesteśmy gwarantem bezpieczeństwa dla obywateli Unii Europejskiej przed przedostaniem się do Europy osób, których pobyt mógłby stanowić zagrożenie dla jej bezpieczeństwa i obronności. To na barkach funkcjonariuszy m.in. naszego oddziału spoczywa odpowiedzialność za przestrzeganie ładu i porządku osób przekraczających granicę.
Nadbużański Oddział Straży Granicznej ochrania odcinek granicy państwowej o długości 467, 57 km., obejmując strefą swego działania obszar woj. lubelskiego. W ramach Nadbużańskiego Oddziału SG funkcjonuje 20 Placówek Straży Granicznej oraz Ośrodek Strzeżony. Służbę pełni tu około 3 tysięcy funkcjonariuszy i pracowników, którzy na co dzień zaangażowani są w ochronę granicy państwowej o długości 467 km. Funkcjonariusze SG strzegą części granicy z Republiką Białorusi i części granicy z Ukrainą.
Najważniejszymi zadaniami NOSG są:
-ochrona granicy państwowej;
-organizowanie i dokonywanie kontroli ruchu granicznego;
-wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy państwowej, w tym wiz;
-przeciwdziałanie przestępczości - rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców (m.in. dotyczących przekraczania granicy państwowej zgodnie z obowiązującymi przepisami, przemieszczanie przez granicę państwową towarów oraz wyrobów akcyzowych podlegających obowiązkowi oznaczania znakami akcyzy, jak również przedmiotów określonych w przepisach o broni i amunicji, o materiałach wybuchowych, o ochronie dóbr kultury, o narodowym zasobie archiwalnym, o przeciwdziałaniu narkomanii);
-wydawanie decyzji dotyczących wjazdu cudzoziemców na teren Rzeczypospolitej Polskiej;
-zapewnienie porządku publicznego i bezpieczeństwa w komunikacji międzynarodowej;
-przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa w przejściach granicznych oraz w środkach transportu w komunikacji międzynarodowej;
-zapewnienie bezpieczeństwa na pokładzie samolotów pasażerskich;
-ochrona szlaków komunikacyjnych o szczególnym znaczeniu międzynarodowym;
-przeciwdziałanie zagrożeniom terroryzmem;
-ochrona granicy państwowej w przestrzeni powietrznej Rzeczypospolitej Polskiej;
-zapobieganie nielegalnemu transportowi przez granicę państwową odpadów szkodliwych, substancji chemicznych oraz materiałów jądrowych i promieniotwórczych;
-zapobieganie zanieczyszczaniu wód granicznych.
Straż Graniczna realizuje również zadania związane z kontrolą pobytu cudzoziemców na terytorium RP. Należą do nich m.in.:
-kontrole legalności pobytu cudzoziemca;
-wydawanie decyzji o zobowiązaniu do opuszczenia terytorium RP;
-przeprowadzanie wywiadu środowiskowego;
-ustalanie miejsca pobytu członków rodziny cudzoziemca;
-sprawdzenie lokalu mieszkalnego cudzoziemca;
-przeprowadzenie kontroli legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców, prowadzenia działalności gospodarczej przez cudzoziemców oraz powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom.
Zakres zadań Straży Granicznej reguluje Ustawa o Straży Granicznej (Dz.U. z 2005r. Nr.234, poz. 1997 z późn. zm.)
W Nadbużańskim Oddziale SG, kładzie się szczególny nacisk na skuteczną ochronę granicy państwowej oraz sprawną odprawę podróżnych w przejściach granicznych.
W 2019 roku funkcjonariusze z Nadbużańskiego Oddziału SG odprawili w przejściach granicznych ponad 4 mln środków transportu i ponad 13 mln osób. W ubiegłym roku funkcjonariusze NOSG zatrzymali na tzw. „zielonej granicy” 37 nielegalnych migrantów, którzy wbrew przepisom próbowali dostać się na terytorium Polski. Przeprowadzono również ponad 8 300 kontroli legalności pobytu na terytorium RP cudzoziemców, w ramach których zatrzymano ponad 1 300 osób, które przebywały w Polsce nielegalnie. W NOSG, dokonano prawie 500 kontroli legalności zatrudnienia, które objęły ponad 11 tys. cudzoziemców. W wyniku tych działań ponad 300 cudzoziemców zostało zobowiązanych do opuszczenia terytorium Polski, wobec 432 nielegalnych pracowników z zagranicy skierowano wnioski do Sądu o ukaranie. Kontrole legalności spowodowały również skierowaniem do sądu wniosków o ukaranie wobec 160 pracodawców, którzy nielegalnie zatrudniali obcokrajowców.
Nadbużański Oddział SG w minionym roku, zatrzymał narkotyki o wartości prawie 30 mln zł (głównie haszysz i MDMA) oraz nie dopuścił do przemytu papierosów o wartości ponad 17 mln zł. Odzyskano także prawie 300 pojazdów pochodzących z przestępstw o wartości prawie 15 mln zł. Funkcjonariusze z Nadbużańskiego Oddziału Straży Granicznej, w swej codziennej służbie, podczas prowadzonych kontroli granicznych, ujawnili w minionym roku 777 fałszerstw różnych dokumentów przedstawianych do kontroli. Najczęściej fałszowane są: „Oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy…..”, paszporty, wizy, dowody rejestracyjne pojazdów, polisy ubezpieczeniowe, zezwolenia na pobyt oraz prawa jazdy. W ubiegłym roku, podczas prowadzonych kontroli zarówno w przejściach granicznych jak i w terenie, funkcjonariusze NOSG, wyegzekwowali od 2400 osób zasądzone im kary finansowe na kwotę 4 mln 800 tys. zł. Natomiast z tytułu nałożonych mandatów karnych była to kwota ponad 4,5 mln zł oraz kar w transporcie drogowym na ponad 1 mln zł. Jest to w sumie kwota ponad 10 mln zł.